Door Jan van Groesen

Het heet in Amerika ‘the big lie’ dat voormalig president Donald Trump met grote hardnekkigheid nu al bijna vier jaar blijft beweren dat niet Joe Biden maar hijzelf de presidentsverkiezingen van 2020 heeft gewonnen. Velen zien in Trump de man met wiens imago deze grote leugen sindsdien is vereenzelvigd, temeer daar de overweldigende bewijzen van zijn leugenachtigheid door de mainstream media in de VS zijn geboekstaafd en minutieus worden geregistreerd . De factcheckers van de media hebben er bijna dagelijks hun handen vol aan.

Het had dus voor niemand als een verrassing mogen komen dat Trump het CNN tv-debat met Joe Biden van afgelopen donderdag voor zijn karakteristieke leugenachtigheid ten volle zou gaan gebruiken. En het was volstrekt onbegrijpelijk dat de presentatoren van CNN, Jake Tapper en Dana Bash, de aan de voormalige president bemeten zendtijd volledig aan hem beschikbaar stelden, ononderbroken, ongehinderd en ongecorrigeerd om wat hij te berde bracht. De impact van een dergelijke uitzending is immers tot in alle uithoeken van de wereld onmetelijk groot.

Ongetwijfeld zou de weergalm van het debat geheel anders zijn geweest dan de commotie die nu onmiddellijk na de uitzending gestalte kreeg. Van vele kanten klonk de roep op dat Biden zijn kandidatuur voor de presidentsverkiezingen van november subiet voor een andere kandidaat van de Democratische partij zou moeten vrijmaken. Deze oproep werd met nogal wat indringende taal tot uiting gebracht vanuit de perceptie dat Donald Trump als glorieuze winnaar van het debat moest worden aangemerkt. Het is inmiddels een bekend verschijnsel dat het denken in winnaars en verliezers in het huidige Amerika  een zeer grote vlucht genomen, maar het voert toch te ver om degene die in het debat op vrijwel alle vragen met aperte leugens, verzinsels en complottheoriën antwoord geeft, tot winnaar uit te roepen. Zo wordt een tweestrijd niet beslist.

Onbarmhartig

Joe Biden maakte tijdens het tv-debat inderdaad een zwakke indruk. Hier stond een man die bij voortduring een onwezenlijke indruk maakte, struikelend over zijn woordkeus, soms niet meer wetend wat hij wilde zeggen, meer in zichzelf mompelend dan gericht op het kijkerspubliek. Dat dit onbarmhartig werd geregistreerd was een weerspiegeling van de werkelijkheid.

Maar professionele journalistiek heeft de verantwoordelijke taak om het publiek, de burger te informeren over wat zich aan maatschappelijk relevante ontwikkelingen in de samenleving voordoet en niet te dienen als propaganda-kanaal voor degene die de grootste mond heeft.  Dat geldt temeer voor presentatoren van nieuwsprogramma’s die via het machtige medium van de tv worden uitgezonden. Tijdens het CNN-debat gaf Joe Biden in weerwil van zijn zwakke optreden steeds inhoudelijke antwoorden op de vragen die hem werden gesteld. Daarop was niets aan te merken. Donald Trump daarentegen maakte dankbaar gebruik van de 90 minuten zendtijd om op de meeste vragen niet in te gaan, maar zijn stokpaardje te berijden van “de gevaarlijkste plek ter wereld”, zijnde de grens van de VS met Mexico waarlangs vele vluchtelingen en asielzoekers Amerika willen bereiken en waarvoor Biden verantwoordelijk is. Verder kreeg Trump alle ruimte om zijn welbekende ongefundeerde beschuldigingen over crimineel gedrag van Biden te uiten en bij herhaling er zijn complottheoriën bij het Amerikaanse publiek in te wrijven.

Tv-format

Jake Tapper en Dana Bash kunnen zich voor het propagandistische vrijgeleide dat ze aan Trump verschaften, niet verschuilen achter het format dat met de twee presidentskandidaten vooraf was afgesproken. Evenmin kunnen zij verwijzen naar de factcheckers van CNN die enkele uren na het debat bekendmaakten dat 90 procent van de antwoorden die Trump gaf deels of geheel op leugens waren gebaseerd. Het kwaad was toen immers geschied. De impact die een dergelijke tv-uitzending maakt op miljoenen Amerikanen en miljoenen elders in de wereld is dan gevestigd en kan later met de werkelijke feiten niet meer ongedaan worden gemaakt. Dat weet men bij CNN ook.  Maar de euforie bij de CNN-leiding om het binnenhalen van dit eerste tv-debat tussen de twee kemphanen, zal wellicht enigszins verblindend hebben gewerkt op het risico dat ze onderdeel konden worden van het manipulatieve gedrag van Donald Trump.

Ook in de gedrukte Amerikaanse nieuwsmedia werd er nog op de dag van het debat gewezen op de rol van de CNN-presentatoren. Met nadruk werd daar het brede gevoelen weergegeven “there was no pushback” tegen Trumps leugenachtigheid in het debat “and he was given free rein to just lie as much as he wanted”.

De leider van de Democraten in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, Hakeem Jeffries, zei een dag na het debat tegen verslaggevers:” “It’s hard for me to get past the fact that Donald Trump lied at the beginning, lied in the middle, lied at the end and lied throughout the entirety of the debate to the American people”. En Nancy Pelosi, voormalig leider van de Democraten in het Huis, gaf eveneens lucht aan haar frustratie. “ Again, integrity versus dishonesty,” she said. “How come the press doesn’t hold [Trump] to his lies? That’s what I don’t understand. One lie after another.”

Roe versus Wade

Neem Roe versus Wade, de regeling in de VS waarvan het Opperste gerechtshof, gedomineerd door conservatieven, twee jaar terug bepaalde dat het grondwettelijke recht op abortus, dat bijna een halve eeuw van kracht was, werd opgeheven en goeddeels terugverwezen naar de staten van Amerika. Donald Trump zei in het CNN-debat dat Roe versus Wade (waarvan Biden een groot voorvechter is) ertoe leidde dat ongeboren kinderen van 8 maanden en zelfs kleine babies dankzij Joe Biden werden vermoord. En over de chaos aan de grens met Mexico beklemtoonde hij dat Biden verantwoordelijk is voor de binnenkomst in de VS van “criminals and people from mental institutions abroad” die in steden als New York onze mensen komen vermoorden. En niemand die hem tijdens het debat corrigeerde op deze en vele andere ongefundeerde beschuldigingen die hij aan het adres van zijn politieke opponent uitte.

In Atlanta, waar het hoofdkantoor van CNN  is gevestigd, wist men maar al te goed dat dit tv-debat tussen Biden en Trump in Amerika door een miljoenenpubliek zou worden bekeken. En dat er nog eens vele miljoenen in de wereld op dit tv-kanaal zouden afstemmen om een beeld te krijgen van de verkiezingscampagne in de VS, een democratie die nog steeds door velen wordt bewonderd ook al is ze onder invloed van Trump al danig gedegenereerd. De vraag was gerechtvaardigd geweest in hoeverre men opzichtig liegende politici überhaupt een podium had moeten bieden om hun manipulerende gedrag naar vele miljoenen kijkers uit te stralen.

Kritisch en onpartijdig

Natuurlijk lenen formats als tv-interviews of tv-debatten zich er niet gemakkelijk voor om journalistiek vaak in te grijpen. De geïnterviewde en het debat moeten ook tot hun recht kunnen komen omdat ze ook voor de burger essentiële informatie kunnen bevatten. Maar de interviewers en de presentatoren moeten er in ieder geval voor zorgen dat de kijkers, de luisteraars en de lezers geen leugens worden voorgeschoteld. Als dat wel het geval is, dienen zij daarvan stante pede het publiek deelgenoot te maken. Dan pas is er sprake van kritische, onpartijdige en onafhankelijke journalistiek die een belangrijke bijdrage levert aan het in stand houden van de democratie. CNN heeft hier een zeer slechte beurt gemaakt.

Jan van Groesen

1-7-2024