De vanzelfsprekendheid waarmee de media er in hun berichtgeving over de kwestie Luttelgeest vanuit gaan dat de rechter de burgemeester-van-de-noodverordening wel zal terugfluiten, is allerminst vanzelfsprekend.

Volgens NRC Handelsblad (zaterdag 30-01-2016) “stapt de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) samen met Omroep Flevoland naar de bestuursrechter”. Zulks “als reactie op de noodverordening”  van de burgemeester van de gemeente Noordoostpolder voor Luttelgeest. Het bericht in de NRC is gebaseerd op een persbericht van de NVJ (https://www.nvj.nl/nieuws/noodverordening-luttelgeest-buitenproportioneel).

Wat NRC niet vermeldt is dat de bestuursrechter niets kan met een klacht van de NVJ of van wie dan ook over de noodverordening. Een noodverordening is namelijk geen beschikking en de bestuursrechter is er om beschikkingen van overheden te toetsen aan de criteria van behoorlijk bestuur die de Algemene Wet Bestuursrecht stelt. Pas als een journalist wegens overtreding van de onderhavige noodverordening is geverbaliseerd en het tot een rechtszaak komt, kan een rechter toetsen of de burgemeester met zijn noodverordening binnen de grenzen van de Grondwet is gebleven, zoals artikel 176 lid 1 van de Gemeentewet voorschrijft.

Vanwege een noodverordening naar de bestuursrechter stappen is dus onzin. Maar dat is wel wat de NVJ ons mededeelt en wat de krant klakkeloos overneemt.

Met het argument dat de burgemeester met zijn noodverordening buiten de grenzen van de Grondwet is getreden door de persvrijheid te beperken, wacht de journalistiek bovendien een teleurstelling. Onze Grondwet kent namelijk alleen maar een censuurverbod (artikel 7) en geen persvrijheid. Gelukkig biedt artikel 94 van de Grondwet de rechter de mogelijkheid om verder te kijken dan de Grondwet, in dit geval naar artikel 10 van het EVRM (Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens).

Echter, dan zal eerst een andere vraag beantwoord moeten worden: betrof de bijeenkomst te Luttelgeest een openbare, dan wel een besloten bijeenkomst? Een openbare bijeenkomst dient in beginsel ook toegankelijk te zijn voor de media. Een besloten bijeenkomst is alleen voor genodigden. In iedere gemeente vinden veelvuldig besloten bijeenkomsten plaats, waar de pers niet bij mag zijn.

Besloten bijeenkomst

Het AD meldde: “De avond is besloten en alleen bedoeld voor direct omwonenden die een uitnodiging hebben ontvangen.” (http://www.ad.nl/ad/nl/1012/Nederland/article/detail/4234232/2016/01/28/Noodverordening-bijeenkomst-azc-Luttelgeest.dhtml).

Als dat zo is, had de pers terecht geen toegang en kun je je hoogstens afvragen waarom er dan ook nog een noodverordening nodig was.

Maar zelfs als het toch een openbare bijeenkomst geweest zou zijn, biedt artikel 10 van het EVRM de NVJ weinig hoop:

EVRM

Artikel 10. Vrijheid van meningsuiting

1. Een ieder heeft recht op vrijheid van meningsuiting. Dit recht omvat de vrijheid een mening te koesteren en de vrijheid om inlichtingen of denkbeelden te ontvangen of te verstrekken, zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen. Dit artikel belet Staten niet radio- omroep-, bioscoop- of televisieondernemingen te onderwerpen aan een systeem van vergunningen.
2. Daar de uitoefening van deze vrijheden plichten en verantwoordelijkheden met zich brengt, kan zij worden onderworpen aan bepaalde formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, die bij de wet zijn voorzien en die in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van de nationale veiligheid, territoriale integriteit of openbare veiligheid, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, de bescherming van de goede naam of de rechten van anderen, om de verspreiding van vertrouwelijke mededelingen te voorkomen of om het gezag en de onpartijdigheid van de rechterlijke macht te waarborgen.

Het tweede lid biedt overheden nadrukkelijk de mogelijkheid deze vrijheid te onderwerpen “aan bepaalde voorwaarden, beperkingen of sancties die bij de wet zijn voorzien en die in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van de (…) openbare veiligheid, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, (…) de bescherming van de goede naam of de rechten van anderen, om de verspreiding van vertrouwelijke mededelingen te voorkomen (…).”

Belangrijk: “…. die bij de wet zijn voorzien”. De Gemeentewet voorziet daarin. Formeel valt er dus al geen punt te scoren.

Openbare orde

En inhoudelijk? Na alles wat er de afgelopen maanden is gebeurd rondom AZC-informatiebijeenkomsten hoeft een gemeente niet lang te zoeken naar argumenten die tegen openbaarheid, dus tegen aanwezigheid van de media pleiten. De vrouw in Steenbergen die – vol in beeld! – waagde iets positiefs te zeggen over de komst van asielzoekers naar deze plaats, werd tijdens en ook nog dagen na de bijeenkomst bedreigd. De gemeente is verantwoordelijk voor de veiligheid van haar inwoners en als de gemeente inwoners vraagt naar hun mening over een bepaalde kwestie moet de gemeente ervoor zorgen dat betrokkenen veilig hun mening kunnen geven en niet hoeven vrezen voor repercussies. Een onveilige omgeving staat de vrijheid van meningsuiting in de weg. De burgemeester heeft dus, in het belang van de vrijheid van meningsuiting, het volste recht en in dit geval mogelijk zelfs de plicht (omwille van de veiligheid van de deelnemers) de pers te weren.

Uit eigen ervaring weet ik wat er gebeurt als je op een openbare plek, als de avond is gevallen, tv-lampen aandoet en mensen ontdekken dat de tv er is. Journalisten zijn, of ze willen of niet, altijd onderdeel van de gebeurtenis die ze verslaan. Lampen aan op straat leidt altijd tot raar gedrag van de mensen die plotseling in het licht staan. Het verslag gaat dan over heel andere dingen, dan wanneer er alleen journalisten zouden zijn die onopvallend en niet herkenbaar als journalist, tussen de mensen staan. Trouwens, deel van je eigen verhaal ben je als journalist ook door je woordkeuze, door de opbouw van je verslag. Als je zegt dat Wilders volgens de laatste peilingen nu al op 40 zetels zit, vertel je hetzelfde als wanneer je zou zeggen dat nog steeds ruim tweederde van de Nederlanders niks van Wilders wil weten. De journalist kan niet waardevrij opereren. Daarom is het belangrijk dat de journalist zich zijn eigen rol in zijn berichtgeving realiseert, in plaats van deze te blijven ontkennen.

Daarom ook ben ik zo benieuwd te vernemen wat nu precies de inhoudelijke motivatie (journalistieke overweging) was van journalisten die er in Luttelgeest per se bij wilden zijn. De NVJ heeft het in haar persbericht over de pers die “zijn controlerende en verslaggevende taak niet kan doen”. Dat is een opmerkelijk statement in een tijd waarin de pers haar controlerende en verslaggevende taak, als het om lokale of regionale zaken gaat, niet of nauwelijks nog vervult. Al jaren zijn journalisten bij gemeenteraadsvergaderingen eerder uitzondering dan regel. Om welk “nieuws” is het de journalisten die naar Luttelgeest wilden, werkelijk te doen? En, misschien nog wel interessanter: maken die journalisten zich enige zorg over het in beeld brengen van een voorstander van uitbreiding van het AZC en wat de gevolgen daarvan voor deze persoon kunnen zijn?

In dit kader wil ik u allen hartelijk het commentaar aanbevelen van dominee Gremdaat:

https://www.youtube.com/watch?v=_uRQkbUQjro&feature=youtu.be&app=desktop

Steven de Winter

(1-2-2016)