Door Jan van Groesen

Het publieke deel van de ontmoeting die Donald Trump vrijdag in het Witte Huis had gearrangeerd voor de Oekraïnse president Zelensky werd bijgewoond door een verslaggever van het Russische staatspersbureau TASS. Journalistieke vertegenwoordigers van de westerse mondiale nieuwsorganisaties Associated Press (VS) en Reuters (Gr.Brit.) daarentegen werden van deze perssessie geweerd. Het heeft er alle schijn van dat deze selectie van journalistieke aanwezigheid past bij de nieuwe koers die de regering Trump ten aanzien van Rusland en de oorlog in Oekraïne is ingeslagen. En dat dit tevens het bredere conflict weerspiegelt dat sinds kort is ontstaan tussen de nieuwe Amerikaanse president en het press corps van het Witte Huis.

Voor TASS was het een unieke gelegenheid om de Russische bevolking direct verslag te kunnen doen van de hoogst ongebruikelijke afstraffing die Volodymyr Zelensky moest ondergaan van de zijde van Donald Trump en diens vice-president J.D. Vance. President Zelensky, nota bene de vertegenwoordiger van een land dat al drie jaar een wrede en brute agressie-oorlog van Vladimir Putin moet ondergaan, wist zich duidelijk geen raad met de vernedering die hem ten deel viel.

Machtswellust

Voor het voeren van de oorlog en het instandhouden van de Oekraïnse soevereiniteit, is Zelensky afhankelijk van de steun(militair en financieel) van het westen, niet in de laatste plaats die van de Verenigde Staten. Bij  bilaterale en internationale besprekingen of onderhandelingen vinden wel vaker scherpe meningswisselingen plaats, maar dat geschiedt doorgaans achter gesloten deuren. De bijeenkomst van vrijdag, van Amerikaanse zijde gekarakteriseerd door machtswellust, was echter voor de gehele wereld zichtbaar waarbij Donald Trump aangaf dat de sessie wat hem betreft nog wel wat langer mocht duren. In het perspectief van internationale diplomatie was het een ongekende gebeurtenis waarin de regels van respect en fatsoen volledig aan de kant waren gezet.

Navrant

Dat het Kremlin in zijn nopjes was met deze gift vanuit het Witte Huis zal niemand verrassen, getuige de positieve reacties van de Russische media. Hoe de Russische bevolking de verslaggeving van TASS vanuit het Witte Huis heeft ontvangen, is moeilijk vast te stellen. Het Rusland van Putin kent geen persvrijheid en heeft vrijwel alle onafhankelijke journalisten, inclusief de buitenlandse correspondenten, monddood gemaakt. Onafhankelijke media zijn in de Russische federatie door het Kremlin verboden verklaard. Voor de weinige Russen die via de moderne media wel geïnformeerd zijn, lijkt het erg navrant te moeten constateren dat ze van Russische kant niet op de hoogte worden gehouden van wat er werkelijk in Putins oorlog in Oekraïne plaatsvindt, zeker ook niet van de vele tienduizenden Russische militairen die gesneuveld zijn en waarvan militaire waarnemers concluderen dat Russische burgers in deze oorlog als kanonnenvoer worden gebruikt. De oorlog mag van het Kremlin zelfs geen oorlog worden genoemd, maar ‘speciale operatie’. En nu wordt TASS uitgenodigd om juist over die oorlog in Washington de onthutsende behandeling van Zelensky door Trump cs te komen bijwonen, twee leiders die tot voor kort elkaars grootste bondgenoten waren. Niet voor niets merkten politieke waarnemers in de VS op dat Trump nu in Amerika de taal van Putin gaat spreken.

 Gevoeligheid

De aanwezigheid van een verslaggever van TASS in het Witte Huis behoeft op zich niet opmerkelijk te zijn, maar de gevoeligheid van welke journalist tot het Witte Huis wordt toegelaten is inmiddels tot grote hoogte gestegen. Het was het Amerikaanse tv-kanaal MSNBC dat zijn verrassing over de TASS-aanwezigheid breed etaleerde in een bijdrage van zijn bekende anchor Rachel Maddow . MSNBC had de voorlichting van het Witte Huis nog gevraagd naar het waarom van deze aanwezigheid, doch de voorlichting gaf aan hiervan niet op de hoogte te zijn en dus niet te kunnen reageren. Het zet het conflict tussen de journalistiek en Trumps Witte Huis nog meer op scherp. Eerder al was het internationale persbureau AP de toegang tot de perszaal van het Witte Huis ontzegd omdat AP weigert de Golf van Mexico om te dopen in Golf van Amerika, zoals Donald Trump graag wil. Sinds kort werd ook drie journalisten van het Britse persbureau Reuters de toegang tot Trump onmogelijk gemaakt. De reden daarvan is nog niet geheel duidelijk.

Trump neemt de regie

Sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw is het in de Verenigde Staten normaal gebruik dat het selecteren van de journalisten en de media die de president volgen in het Witte Huis en in het regeringsvliegtuig Air Force One in handen is van de White House Correspondents Association (WHCA). Die WHCA vertegenwoordigt alle journalisten die verslag doen van de president en beheerst de perspool als een roterend systeem moet worden toegepast. Maar nu doet zich een probleem voor. Donald Trump heeft een week geleden de regie genomen over welke journalisten toegang tot hem hebben. “Vanaf nu nemen wij de beslissingen” aldus Trump, daarmee de confrontatie met de journalistiek verscherpend.

Er volgde een felle veroordeling van Eugene Daniels, de voorzitter van de WHCA, die stipuleerde dat “deze stap de onafhankelijkheid van een vrije pers in de Verenigde Staten ondermijnt. In  een vrij land kiezen leiders niet hun eigen verslaggevers”. Daniels was vooral boos omdat er vanuit het Witte Huis niet een seintje vooraf of een aankondiging was gekomen. De perswoordvoerder van het Witte Huis zei echter dat met het besluit van Trump “de macht wordt teruggegeven aan het volk”, iets dat binnen de nieuwsmedia onmiddellijk werd tegengesproken.

Donald Trump heeft vanaf het begin van zijn politieke optredens keer op keer de nieuwsmedia de vijanden van het volk genoemd. De vrees bestaat nu dat er van het vrije woord in de VS niet veel meer overblijft en dat de democratie verder zal wegkwijnen.

Jan van Groesen

2-3-2025